‘Kwaliteitsalliantie’ legt de lat hoger voor lesmateriaal
Voor het eerst bundelen de aanbieders en de gebruikers van lesmateriaal de krachten om te zorgen voor meer onderwijskwaliteit. Tot nu toe bestonden er geen duidelijke kwaliteitscriteria voor de vele verschillende leermiddelen die gebruikt worden in onze klassen. De educatieve uitgeverijen, de onderwijsverstrekkers en een reeks andere partners verenigen zich nu in een ‘Kwaliteitsalliantie’. De leden van die Kwaliteitsalliantie zijn het eens over kwaliteitscriteria waar lesmateriaal aan afgetoetst kan worden. Ze willen ook meer vrijheid en verantwoordelijkheid geven aan de leerkracht in de klas. Dit betekent dat er doordachter en soberder omgegaan zal worden met invulboeken. “Er is bij ouders én bij leerkrachten steeds meer bezorgdheid over sommige leermiddelen”, zegt minister van Onderwijs Ben Weyts. “Alle partners verenigen zich nu voor het eerst in een ‘Kwaliteitsalliantie’ die de lat hoger wil leggen.”
Als we de onderwijskwaliteit willen versterken, dan hebben we ook sterk lesmateriaal nodig. Tot nu toe bestond er echter geen duidelijkheid over de kwaliteitscriteria voor alle verschillende leermiddelen die in omloop zijn. Heel wat aanbieders – van educatieve uitgeverijen tot individuele leerkrachten – ontwikkelen lesmateriaal, maar er bestond tot dusver geen eensgezindheid over bijvoorbeeld de basisvoorwaarden waaraan goede leermiddelen moeten voldoen. De laatste jaren is er steeds meer bezorgdheid over bepaalde tendensen. Zo zijn er steeds meer invulboeken, waardoor de leerkracht in een louter uitvoerende rol dreigt te vervallen en waardoor de onderwijskwaliteit dreigt te dalen. Samen met onafhankelijk onderwijsexpert Luc De Man ging minister van Onderwijs Ben Weyts op zoek naar een draagvlak voor een samenwerkingsverband, waarin alle betrokken partijen zich verenigen rond enkele gemeenschappelijke doelstellingen.
Alle partners bundelen nu de krachten in een Kwaliteitsalliantie. Zowel de aanbieders als de gebruikers van lesmateriaal – of het nu print is of digitaal - gaan samenwerken om de onderwijskwaliteit te versterken. Zo is er nu voor het eerst een lijst met kwaliteitscriteria en een leidraad voor mensen die leermiddelen ontwikkelen. Scholen die een leermiddel moeten selecteren uit het ruime aanbod weten zo ook beter waar ze op kunnen letten bij het maken van hun keuze. Is het inhoudsniveau bijvoorbeeld wel goed afgestemd op de doelgroep en de beoogde doelen, krijgen leerkrachten voldoende achtergrondinformatie over de gekozen methode en kan je het leermiddel wel gebruiken voor gevarieerde opdrachten en in diverse contexten? Keuzes voor bepaalde leermiddelen moeten zo minder op buikgevoel gebeuren: er zijn nu heldere criteria en indicatoren om die na te gaan. De aanbieders van leermiddelen kunnen met verwijzingen naar die criteria ook veel meer uitleggen welke inhoudelijke en didactische keuzes zij gemaakt hebben.
De partners van de Kwaliteitsalliantie zijn het ook eens dat er vrijheid én verantwoordelijkheid moet naar de leerkracht in de klas. Dit betekent dat er bedachtzamer en soberder omgesprongen zal worden met invulboeken. De leerkracht moet altijd aan het stuur zitten en leermiddelen moeten de creativiteit en verantwoordelijkheid van de leerkracht niet inperken maar juist aanmoedigen. Dit ligt ook in lijn met de aanbevelingen van de Commissie Beter Onderwijs onder leiding van Philip Brinckman.
De Kwaliteitsalliantie gaat nu verder als een structureel samenwerkingsverband. De partners zullen samen de engagementen en de kwaliteitsindicatoren opvolgen en waar nodig actualiseren, ze zullen adviezen geven aan de overheid en ze zullen de werking waar mogelijk verbreden. Zo kunnen er nog meer partners aangezocht worden.
“De overheid kan weinig verplichten of opleggen als het om lesmateriaal gaat, want dan raak je aan de vrijheid van onderwijs. We brengen nu toch alle partners samen rond dezelfde tafel, om via die weg toch voor meer onderwijskwaliteit te zorgen”, zegt Weyts.
Engagementen van de Kwaliteitsalliantie
1. Professionele externe ontwikkelaars engageren zich om via leermiddelen leerkrachten aan te zetten tot eigen initiatief en regie.
2. Professionele externe ontwikkelaars van leermiddelen engageren zich om daar waar geschreven wordt in de leermiddelen ruimte te bieden voor de verantwoordelijkheid en creativiteit van leraar en leerling.
3. Professionele externe ontwikkelaars van leermiddelen engageren zich de leraren te ondersteunen om de regie en de verantwoordelijkheid voor de evaluatiepraktijk in handen van de leraar te leggen.
4. Professionele externe aanbieders van leermiddelen engageren zich om duidelijkheid te bieden over de keuzes die ze hebben gemaakt bij de productontwikkeling. Daarover communiceert de aanbieder transparant.
5. De educatieve partners in de Kwaliteitsalliantie engageren zich om informatie over fouten te verzamelen. Bovendien delen ze goede praktijken met elkaar.
6. De educatieve partners in het verkenningsproject ‘Naar een Kwaliteitsalliantie’ engageren zich om structureel en minimaal jaarlijks in overleg samen te komen onder de noemer ‘Kwaliteitsalliantie’. In dit leermiddelenoverleg concretiseren ze o.m. initiatieven m.b.t. kwaliteitsmonitoring en actualiseren ze indien nodig de kwaliteitsindicatoren.
7. De Kwaliteitsalliantie doet een oproep aan professionele externe ontwikkelaars en scholen zich te engageren om – op basis van actuele, gedeelde kennis – samen te onderzoeken hoe leermiddelen duurzaam ontwikkeld en gebruikt kunnen worden.
8. De Kwaliteitsalliantie doet een oproep aan de rechtstreeks verantwoordelijken zich te engageren de economische logica, logistieke knelpunten en financiële afhandeling van de leermiddelen te regelen met als doel: alle leerlingen beschikken op 1 september over de door de school gekozen en / of zelf ontwikkelde leermiddelen die ze dan nodig hebben.
9. De Kwaliteitsalliantie doet een oproep aan scholen zich te engageren om bewust om te gaan met leermiddelen als concretisering van hun schoolvisie op leren.
10. De Kwaliteitsalliantie doet een oproep aan scholen zich te engageren om binnen de bevoegdheden van de geëigende kanalen met ouders te overleggen over de keuzes die ze maken binnen een geconcretiseerde visie m.b.t. leermiddelen en hierover te communiceren via het schoolreglement.
11. De Kwaliteitsalliantie doet een oproep aan lerarenopleidingen, pedagogische begeleiders en het wetenschappelijk onderzoeksveld zich te engageren om leraren in opleiding en leraren in dienst de mogelijkheden van leermiddelen adequaat, in eigen regie te leren benutten en keuzes te leren maken m.b.t. het maken van eigen leermiddelen.
12. De Kwaliteitsalliantie doet een oproep aan het wetenschappelijk onderzoeksveld zich te engageren om hun (nieuwe) inzichten en kennis over effectieve lespraktijk en leermiddelen te delen met het veld: uitgevers, auteurs, lerarenopleiders…
Kwaliteits- en kernindicatoren voor leermiddelen
1. Zijn de doelen (eindtermen/ leerplandoelen) in het door externen aangeboden leermiddel traceerbaar/aantoonbaar? (indicator 1.1)
2. Wordt het inhoudsniveau (het juiste kennisniveau) duidelijk vertaald naar de doelgroep en wordt het gedragsniveau geoperationaliseerd zoals vermeld in de eindterm / het leerplandoel? (indicator 1.5)
3. Krijgen de gebruikers (leraren, leerlingen, ouders) achtergrondinformatie bij het concept van de methode (gebaseerd op de gemaakte didactische keuzes)? (indicator 2.2)
4. Houdt het leermiddel rekening met recente ontwikkelingen van de inhouden en de (vak)didactische aanpak waarvan de effectiviteit is aangetoond? (indicator 2.8)?
5. Zijn er kansen om in gevarieerde contexten en gevarieerde opdrachten de beoogde doelen in te oefenen? (indicator 2.41)
6. Is het leermiddel voor iedere gebruiker toegankelijk en aangepast om makkelijk en efficiënt te gebruiken? (indicator 3.1)
7. Is het leermiddel een illustratie van respect voor een diverse samenleving? (indicator 3.10)
